На главную Аккаунт Файлы Ссылки Форум Учебник F.A.Q. Skins/Themes Модули
Поиск
Блок основного меню

    Banderia Prutenorum
    Литовская Метрика

Блок информации сайта
Администрация
Deli2Отправить Deli2 email

memorandum
Рекомендовать нас
Посетители сайта
2006/10/11 12:47:50 | .WSTĘP
Раздел: Jerzy Ochmański. LITEWSKA GRANICA ETNICZNA NA WSCHODZIE OD EPOKI PLEMIENNEJ DO XVI WIEKU | Автор: Deli2 | Рейтинг: 3.00 (20) Оценить | Хитов 4334

Jerzy Ochmański.
LITEWSKA GRANICA ETNICZNA NA WSCHODZIE OD EPOKI PLEMIENNEJ DO XVI WIEKU
WSTĘP

/5/

      Historyczna Litwa wschodnia pod względem zmienności stosunków etnograficznych, a zwłaszcza językowych, stanowi obszar wyjątkowy w skali nie tylko europejskiej. Dominujący w niej pierwotny żywioł litewski od przeszło tysiąclecia cofał się powoli na zachód pod naporem ekspansji osadniczej Słowian wschodnich, ich języka i kultury, a także oręża. Mniej więcej od wieku XVI ruskie wzory językowo-kulturalne na Litwie zaczęły tracić na sile Ustępując coraz bardziej miejsca polskiemu językolwi i kulturze. Polonizaeja Litwinów na kresach litewskiego terytorium etnograficznego, a także w głębi rdzennej ziemi litewskiej, prowadzona była głównie poprzez katolickie duchowieństwo (w większości polskiego pochodzenia) i szkołę, a także rodzimą szlachtę, która najwcześniej (XVI - XVII w.) uległa polskim wzorcom kulturalnym. Proces polonizaicji szczególnie przybrał na sile w XIX wieku, po utracie przez Litwę niepodległości (w 1795 r.), gdy względy patriotyczne nakazywały podtrzymywanie starych tradycji kulturalnych jako ostoi przeciwko prowadzonej przez carat środkami przymusu rusyfikacji Litwinów. Litewskie odrodzenie narodowe (około 1880 - 1914) nie zdołało zahamować poloinizacji, jednak wywołało ono zjawisko postępującego narodowego samookreślenia się ludności (nawet nastrojów nacjonalistycznych), zwłaszcza ludu, dotąd uważającego się za „tutejszych". 'W toku wielowiekowego procesu rutenizacji i polonizacji litewskość na swoich wschodnich kresach poniosła straty ogromne i właściwie w dużej mierze nieodwracalne. Na kierunku Wilno-Mińsk język litewski na przestrzeni stuleci cofnął się bowiem przynajmniej o 150 km na zachód i nawet stolica Litwy Wilno, wcześniej niż wieś litewska spolszczona, znalazła się już w XVIII w. w słowiańskim otoczeniu. Na wschodzie pozostały tylko większe lub mniejsze wyspy osadnictwa litewskiego (Dziewieniszki, Gierwiaty, Łazduny), znaczące zwarty niegdyś obszar języka litewskiego1./6/

      Zadaniem tego studium jest rekonstrukcja wschodniej, najbardziej zmiennej, litewskiej granicy etnicznej w możliwie najwcześnieszym okresie historycznym2, na podstawie możliwie pełnego materiału źródłowego, historycznego, archeologicznego i językowego przy zastosowaniu odpowiednich metod badawczych. Za terminus ad quem przyjęto schyłek wieku XVI, z którego pochodzą uzupełniające źródła, 'mianowicie inwentarze ziemskie, przydatne dla kontroli otrzymanych na innej podstawie wyników.

      Przyroda nie (wytyczyła Litwie, jak i 'większości (krajów świata, wyraźnych granic naturalnych w postaci gór, rzek, błot, puszcz, toteż jej granice etniczne w przeszłości są trudne do ustalenia. Trudności w określeniu granic etnograficznych dawnej Litwy są tym większe, że na jej zmieniających się kresach, przy kurczącym się 'terytorium etnicznym, występują obszary etnicznie mieszane litewsko-rusko-polskie lub litewsko-miemieckie, nie (poddające się wyraźnemu rozgraniczeniu, z uwagi na dwu- lub trójjęzycznosć ludności Strefy mieszanej i jej przemieszanie w szachownicę. Język w takich przypadkach okazał się niewystarczającym kryterium do wykreślenia granicy etnicznej, jedynie zastosowanie zespołu cech etnograficznych mogło przynieść słuszne rozwiązanie problemu. Toteż w nauce zaczęto posługiwać się pojęciem wspólnoty religii jako synonimem narodowości, wreszcie sięgnięto do pojęcia świadomości narodowej, wytworzonej jednak dopiero w dobie nowoczesnej, a przez to j nieprzydatnej dla badań nad epokami wcześniejszymi. Jednak dla wczesnych okresów historycznych, zwłaszcza dla średniowiecza i początku epoki nowożytnej, jedynym praktycznym kryterium do badań nad granicami etnicznymi pozostają tylko wskazówki językowe w postaci nazw miejscowych oraz imion osobowych. Zachowany materiał historyczny dostarcza jednak bardzo fragmentarycznych danych o stosunkach etnicznych w strefie pogranicznej, bowiem spisy statystyczne uwzględniające również narodowość poczęto w Europie sporządzać dopiero od połowy XIX wieku, a na Litwie w końcu tego stulecia./7/

* * *

      1 Jeszcze w końcu XIX wieku, w okolicach Dziewieniszek liczono około 10 tys. Litwinów, w okolicy Gierwiaty 4 tys., w okolicy Bakszty (wyspa Łazduny) 3 tys., zob: [Anonim], Obszar języka litewskiego w guberni wileńskiej. Materiały antropologiczno-archeologiczne i etnograficzne, t. III., Kraków 1898, s. 71-72. Obecnie w tych samych stronach język litewski jest na zupełnym wymarciu. Т. М. Sudnik, Dialekty litewsko-słowiańsko pogranicza, Moskwa 1975, stwierdza: w Łuzdunach „żiwy niemnogije goworjaszczija po-litowski" (s. 19), w Dziewieniszkach „chranitielem litowskogo gowora ostajetsja starszeje pokolenie" (s. 104); w Gierwiatach „postiepiennoje ugasanie litowskogo jazyka siejczas" (s. 122). W Zdzięciole w 1960 roku A. Vidugiris znalazł już tylko w dwóch wioskach 32 osoby mówiące po litewsku, w podeszłym przeważnie wieku, z tego jednak tylko 15 mówiło dobrze po litewsku, tamże, s. 145, przypis.

      2 Nie przytacza się tu dość obfitej literatury dotyczącej zasięgu języka litewskiego na wschodzie w końcu XIX wieku i początku wieku XX. Literaturę tę zestawili i omówili: S. Gorzuchowski, Ludność litewska na kresach państwa polskiego, Warszawa 1929, F. D o u b e k, Die litauisch-polnische Volkstunsgrenze, „Jomsburg" t. 2, Leipzig 1938, s. 161 - 191, obie prace z mapami przebiegu granicy językowej litewsko-słowiańskiej według różnych autorów.

 

  1 2 3 4 5 6 7 8 9 10  

Родственные ссылки
» Другие статьи раздела Jerzy Ochmański. LITEWSKA GRANICA ETNICZNA NA WSCHODZIE OD EPOKI PLEMIENNEJ DO XVI WIEKU
» Эта статья от пользователя Deli2

5 cамых читаемых статей из раздела Jerzy Ochmański. LITEWSKA GRANICA ETNICZNA NA WSCHODZIE OD EPOKI PLEMIENNEJ DO XVI WIEKU :
» A. „LITHUANIA PROPRIA” I JEJ ZASIĘG NA WSCHODZIE W XV - XVI WIEKU
» 4. POGRANICZE LITEWSKO-KRYWICKIE W EPOCE PLEMIENNEJ
» 9. WYSPY LITEWSKIE W GŁĘBI BIAŁORUSI W XIV - XVI WIEKU
» 3. WALKA LITWY Z RUSIĄ O GRANICĘ POLITYCZNĄ DO XIII WIEKU
» 6. STOSUNKI WYZNANIOWE NA POGRANICZU LITEWSKO-RUSKIM DO POŁOWY XVI WIEKU

5 последних статей раздела Jerzy Ochmański. LITEWSKA GRANICA ETNICZNA NA WSCHODZIE OD EPOKI PLEMIENNEJ DO XVI WIEKU :
» .WSTĘP
» 1. ROZWÓJ I WYNIKI BADAN NAD WSCHODNIĄ GRANICĄ LITEWSKO-RUSKĄ OKRESU WCZESNOHISTORYCZNEGO DO XVI WIEKU
» 2. ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE
» 3. WALKA LITWY Z RUSIĄ O GRANICĘ POLITYCZNĄ DO XIII WIEKU
» 4. POGRANICZE LITEWSKO-KRYWICKIE W EPOCE PLEMIENNEJ

¤ Перевести статью в страницу для печати
¤ Послать эту cтатью другу

MyArticles 0.6 Alpha 9 for RUNCMS: by RunCms.ru


- Страница создана за 0.04 сек. -