На главную Аккаунт Файлы Ссылки Форум Учебник F.A.Q. Skins/Themes Модули
Поиск
Блок основного меню

    Banderia Prutenorum
    Литовская Метрика

Блок информации сайта
Администрация
Deli2Отправить Deli2 email

memorandum
Рекомендовать нас
Посетители сайта
2006/10/11 8:56:00 | 3. WALKA LITWY Z RUSIĄ O GRANICĘ POLITYCZNĄ DO XIII WIEKU
Раздел: Jerzy Ochmański. LITEWSKA GRANICA ETNICZNA NA WSCHODZIE OD EPOKI PLEMIENNEJ DO XVI WIEKU | Автор: Deli2 | Рейтинг: 3.72 (18) Оценить | Хитов 5777

Jerzy Ochmański.
LITEWSKA GRANICA ETNICZNA NA WSCHODZIE OD EPOKI PLEMIENNEJ DO XVI WIEKU
WALKA LITWY Z RUSIĄ O GRANICĘ POLITYCZNĄ DO XIII WIEKU

      /16/ Dla poznania charakteru stosunków litewsko-ruskich w okresie zetknięcia się Litwinów z Krywiczami (VII - IX w.) i przewagi politycznej Potocka (X - XII w.) nad Litwą podstawowe znaczenie posiada poznanie sieci grodów po obu stronach. Dotąd jednak nie ustalono sieci grodzisk ruskich i litewskich na obszarze pogranicznym, a nawet nie podjęto właściwych badań archeologicznych nad tą ważną kwestią.

      Wschodniolitewskie grodziska — piłkalnie od końca I tysiąclecia n.e. przekształcają się z czasowego schroniska — refugium w stałe punkty oporu. Wznoszone są grody, które zajmowały obszary o powierzchni 1 - 1,5 ha, a otoczone były wałami (niekiedy podwójnymi) o wysokości 6-8 metrów i rowami o 2-3 metrowej głębokości. Obok grodów nadal istniały miniaturowe piłkalnie. Powierzchnia miniaturowych grodzisk wynosiła nie więcej jak 100 m2, co dowodzi, że najwidoczniej były to /17/ czasowe schroniska okolicznej ludności podczas napadu nieprzyjaciela36. Przyczyna wznoszenia na przełomie I i II tysiąclecia n.e. stałych i silnie umocnionych punktów oporu mogła być tylko jedna: zagrożenie zewnętrzne. Toteż należy wnioskować, że ekspansja osadnicza Krywiczów na wschodnie ziemie litewskie w IX - XI wieku nabrała już wyraźnie charakteru podboju terytorialnego.

      W oparciu o źródła archeologiczne i historyczne można wskazać na dwa główne kierunki ekspansji politycznej księstwa połockiego na Litwę: północny czyli naddźwiński i południowy, nadberezynski. Na odcinku północnym Połock dążył do opanowania starej drogi handlowej — rzeki Dźwiny. Już ,w IX - X wieku Krywicze przeniknęli na ziemie litewskie w okolicy późniejszego (XI w.) Brasławia, zajęli gród w Brasławiu, wzniesiony przez Litwinów jeszcze w I tysiącleciu n.e., rozbudowali go i uczynili zeń swoją pograniczną strażnicę. Zapewnili sobie tym samym kontrolę nad litewskim odcinkiem tej rzeki. Istnieje teza, że Krywicze połoccy posunęli się jeszcze dalej w głąb Litwy i opanowali także Dryświaty (lit. Drūkšiai). Na największej wyspie jeziora Dryswiaty, w początku XI wieku książę połocki (Briaczysław?) wzniósł zamek, a wyspę z lądem połączył dwoma mostami37.

      Brasław z podległym mu terytorium był obszarem leżącym między Litwą a księstwem połockim. Z pogranicznego położenia Brasławia zdawali sobie dobrze sprawę Krzyżacy inflanccy, którzy w 1439 roku powiadali o tym grodzie: „Breslow twischen Russen und Littonen gelegen" 38. W Brasławiu, jako ważnym grodzie pogranicznym, strzeżącym ziemię połocką od napadów krzyżackich od strony wypadowego ich grodu Dynaburga, W. iks. Witold wzniósł przed rokiem 1426 nowy zamek (pewnie na miejscu starego, zniszczonego prawdopodobnie przez Krzyżaków przed rokiem 1413): „unsirm nauwen hwsze Bratslaw"39. Wcześniejsze milczenie źródeł o włoiści brasławskiej wcale — wbrew temu, co zdaje się sądzić Z. Wojtkowiak40 — nie przesądza o istnieniu w miarę rozwiniętego osadnictwa i to zarówno litewskiego, jak i ruskiego. Teza H. Paszkiewicza, jakoby „terytorium, na którym powstał z czasem gród brasławski, leżało w głębi wielkiej puszczy, oddzielającej siedziby /18/ Litwinów od ziemi polockiej 41, było w XII - XIII wieku pustką, nie znajduje głębszego uzasadnienia. Przeciwnie, podważają ją dane archeologiczne zebrane przez A. Tautavičiusa i L. V. Aleksejewa. W toku wykopalisk 1955-1956 roku badania kurhanów w okolicach Brasławia wykazały, że terytorium to w wieku IX - X było zamieszkałe tak przez Krywiczów, jak i przez Litwinów 42.

      Na odcinku południowym głównym (pogranicznym grodem ruskim był pewnie Mińsk, na rzece Miena (późniejszy Mińsk powstał nad Świsłoczą 17 km dalej od starego) istniejący od X do połowy XI wieku43. W początku wieku XI rolę strażniczego grodu ruskiego na południowym pograniczu połocko-litewskim przejął inny ośrodek. Latopisy ruskie donoszą, że W. ks. kijowski Włodzimierz Światosławowicz, niezadowolony ze swej hardej żony, księżniczki polockiej Rogniedy {wziął ją siłą około 978/979 roku, gdyż nie chciała iść za niego jako syna niewolnicy) zesłał ją i syna ich Izasława do wzniesionego dla nich grodu Izasławla czyli późniejszego Zaslawia44. Ponieważ Włodzimierz zdobył Połock i zniewolił Ro~ gniedę tuż przed rokiem 980, a syn jego Izasław zmarł w 1001 roku, założenie grodu Izasławla miało miejsce w końcu X wieku. Wykopaliska archeologiczne całkowicie potwierdzały wskazany przez latopisy czas. wzniesienia tego grodu. Istniał on od końca X do początku XI wieku i był nieco tylko późniejszy niż znajdowana w okolicznych kurhanach słowiańska ceramika datowana na wiek X 45. Znaczy to, że Izasławl zbudowano na terytorium już opanowanym przez ludność ruską.

      Po założeniu jako punktu wypadowego Izasławla walka między Litwą a Rusią musiała toczyć się o kontrolę nad niewątpliwie starym traktem handlowym., prowadzącym z Litwy środkowej (czyli z kierunku Wilna,. Kiernowa i Trok) w głąb ziemi mińskiej i dalej na Ruś. Na tej drodze jako kolejny punkt zaczepny Rusi został pewnie wzniesiony Gorodek nad Berezyną (może to nie zlokalizowany46 dotąd Horodec z 1162 roku?). /19/

      Strzegł on pewnie granicy mińskiej na łatwym do obrony odcinku — na skraju błot i przeprawy przez Berezynę w kierunku na Hruzdo wo oraz zabezpieczał trakt wiodący wzdłuż błot lewego brzegu Berezyny. Pewną przeciwwagą dla Gorodka mogły być litewskie Bakszty, jako punkt oporu na południe od Gorodka: Chołchło, Dubina i Zabrzezie mogły być kolejnymi strażnicami ruskimi na drodze w głąb Litwy.

      Trzecim kierunkiem ekspansji ruskiej była pewnie droga na północ od Berezyny, z Mińska przez Radoszkowicze, Krasne Sioło, Mołodeczno na Lebiedziew, leżący, jak wiadomo „po ruskoj storonie". Dalej poza Lebiedziew i Zabrzezie ekspansja osadnicza Rusi od strony Mińska posunąć się już pewnie nie zdołała, gdyż drogę zagradzały jej Łosk i Krewo a także rozległe błota i lasy w dorzeczu środkowej Wilii.

      Na odcinku środkowym (czwarty kierunek), między Brasławiem a Izasławlem rolę wysuniętego ruskiego grodu wypadowego mógł spełniać zajmujący strategiczne położenie zamek murowany na jeziorze Miadzioł, na jednej z jego pięciu wysp47 . Kontrolował on drogę w kierunku na Świr do środkowej Litwy. Natomiast w miejscowości Miadzioł Stary nad jeziorem Miastro brak śladów jakiegoś grodziszcza 48, co by dowodziło, że nie odgrywał on roli militarnej w planach książąt połockich, mimo że Krywicze usadowili się tu już w X wieku.

      Przeciwwagą dla ruskiego grodu w Brasławiu (i prawdopodobnie w Dryświatach) była pewnie ze strony litewskiej potężna piłkalnia pod miejscowością Mažulonys, nad jeziorem Vielionai (pod Daugieliszkami) z IX-XII wieku49. Zajmowała ona owalny plac 29X38 m (1100 m2), przewyższając 10-krotnie miniaturowe piłkami«. Grodzisko zostało zniszczone dopiero na przełomie XII - XIII wieku, najwidoczniej w toku walk litewsko-ruskich50. Piłkalnia w Mažulonys z uwagi na swe rozmiary musiała być siedzibą jednego z litewskich kunigasów plemiennych.

      Odcinek naddźwiński nie był, jak się wydaje, terenem szczególnej /20/ aktywności Polocką, który zadawalał się panowaniem nad Dźwiną. W stosunkach litewsko-ruskich daleko ważniejszą rolę (bodaj czy nie pierwszoplanową) odgrywało pogranicze litewsko-mińskie, na co wskazuje choćby wczesne przesunięcie na zachód ośrodka wypadowo-obronnego z Mińska do Izasławla. Toteż wyłania się kwestia zasadnicza — gdzie znajdował się litewski odpowiednik Izasławla, ośrodek wojskowo-polityczny stanowiący przeciwwagę dla Mińska, a potem Izasławla w X -- XII wieku?

      Grody litewskie na południowym, mińskim odcinku pogranicza litewsko-ruskiego występują w źródłach pisanych dopiero od XIV wieku. Jest to w pierwszym rzędzie głośne Krewo, dawna dzielnica Olgierda, a potem Jagiełły, co świadczy, że w systemie politycznym państwa litewskiego już dawniej spełniało ono znaczącą rolę. Wniosek ten znajduje potwierdzenie w materiale historycznym. Sporządzony na Rusi moskiewskiej Spisok ruskich gorodow z końca wieku XIV zawiera i grupę 37 grodów ,,litewskich", czyli rdzennie litewskich, i należących do Litwy. Z tej liczby na pograniczu litewsko-ruskim leżały: Krewo, Łoszesk czyli Łosik, Holszany i Lebiedziew51. O Krewie Spisok dodał lakoniczne objaśnienie: ,, kamen", co należy rozumieć, iż zamek wzniesiony był z kamienia. Była to jedna z najpotężniejszych twierdz litewskich. Obliczono, że na budowę zamku krewskiego w XIV wieku zużyto ponad 14 tys. m3 kamienia52. W czasach dawniejszych (XI - XIII w.) Krewo posiadać musiało zamek drewniany, jaki też w wieku XIV niewątpliwie istniał w Łosku. Zamek w Łosku znajdował się na górze wysokiej na 30 łokci (łokieć = około 60 cm), a owalny jego plac zajmował 2 morgi (mórg = 0,7 ha) powierzchni53. Mógł on stanowić przednią strażnicę litewską wobec Mińska — Zasławia, a od XIV wieku był siedzibą książęcą, gdyż Olgierd osadził tu jednego ze swoich synów, Korybuta. Atoli jego bliskie położenie wobec Krewa, brak murowanej twierdzy, przemawia za jego drugorzędnym raczej znaczeniem 54.

      Za ważny litewski punkt obrony na środkowym odcinku granicy wschodniej uznać można Świr. Była to stara siedziba kniaziów Świrskich, których niejasny rodowód zdaje się sięgać okresu plemiennego i którzy /21/ jako nieliczni kunigasi plemienni, obok Giedrojciów i Holszańskich, tytuł kniaziowski na Litwie zachowali. Świr, jak opisywał przed połową XIX wieku M. Baliński, posiada „na kilkadziesiąt stóp wysoką i ręką ludzka sypaną górę, podobną krewskiej" 55. Piłkalnia w Świrze, powstała w bliżej (nieokreślonym czasie, istniała w XI - XIII wieku, jak świadczą o tym przedmioty w niej znalezione. Później, widocznie w związku z politycznym podporządkowaniem Rusi połockiej Litwie, gród stracił na znaczeniu i podupadł tak, że źródła historyczne prawie o nim nie wspominają. W XI - XII wieku gród świrski bronił pewnie dostępu w głąb Litwy od strony ruskiego grodu na jeziorze Miadzioł.

      Brak takiego ośrodka jak wspomniane Krewo czy Świr na obszarze pomiędzy Mińskiem — Zastawiem ze strony ruskiej, a Krewem — Holiszanami — Oszmianą (jako głównymi grodami litewskimi) wydaje się znamienny. Widocznie w epoce dominacji Połocka, Litwini nie byli w stanie — wobec przemożnego nacisku militarnego książąt połockich, a także kijowskich — stworzyć i utrzymać własny ośrodek polityczno-wojskowy na pograniczu. Było to tym trudniejsze, iż Litwa w X - XII wieku znajdowała się na etapie ustroju plemiennego, a brak jednolitej władzy państwowej nie sprzyjał skupieniu jej sił dla odparcia natarcia ruskiego. Ten właśnie czynnik — brak własnej, me wytworzonej jeszcze państwowości, tłumaczyłby, dlaczego główny w okresie późniejszym (XIV wiek) gród litewski — Krewo znajdował się w głębi obszaru litewskiego, a na pograniczu naprzeciw Izasławla takiej twierdzy nie było.

      Dzieje polityczne granicy litewsko-połockiej w X - XIII wieku są bardzo słabo naświetlone zarówno w źródłach historycznych, jak i archeologicznych. Pierwszym widocznym znakiem politycznej ekspansji ruskiej, i to ze strony naczelnego ośrodka politycznego Rusi — Kijowa, było założenie w końcu X wieku Izasławla. Fakt ten należy wiązać z szerszymi planami W. ks. kijowskiego Włodzimierza, który niewiele lat wcześniej, bo w 983 roku wyprawił się na Jaćwięgów56. Widocznie Włodzimierz zamierzał i Jaćwięgów i Litwę przywołać tylko do porządku karnymi ekspedycjami, nietrudno bowiem domyślić się, że zbudowanie grodu w Izasławlu musiało być połączone ze zbrojną wyprawą przeciwko Litwie. Jego politykę na północnym zachodzie państwa kijowskiego rozwijał także Jarosław Mądry, który w 1038 roku uderzył na Jaćwież, a w 1040 roku podjął kolejną wyprawę na Litwę57. Ciągnął pewnie szlakiem przez ojca wskazanym — poprzez Izasławl, co by wskazywało, że w głąb Litwy raczej nie wtargnął. Tą samą drogą skierowała się i /22/ na stępna wyprawa ruska, podjęta w latach 1131/113258 przez W. ks. kijowskiego Mścisława Włodzimierzowicza. Wraz z podległymi mu książętami ruskimi wkroczył on na Litwę od strony Izasławla (jak twierdzi XVII--wieczny, ale rozporządzający starymi źródłami latopis Hustynski 59) „i wzem połon mnog" 60. Ale wyprawa nie zakończyła się pełnym powodzeniem; drugi latopis nie przemilczał faktu, iż „kijan togda mnogo pobisza Litwa" 61, bowiem nie ciągnęli razem z księciem, tylko szli osobno w tyle. Do czasu wyprawy Mścisława Litwa, wedle latopisu, dawała dań książętom połockim. Widocznie przestała płacić, gdy Mścisław w 1129 roku odebrał Połock tamtejszym książętom Rogwołodowiczom i zesłał ich do Carogrodu, a na tronie połockim osadził swego syna Izjasława. Trafnie chyba domyślał się M. K. Lubawski62, że odmowa płacenia trybutu spowodowała karną ekspedycję władcy kijowskiego, który postanowił dać Litwinom nauczkę.

      Jednakże w drugiej połowie XII wieku sytuacja na granicy litewsko-połockiej uległa tak zasadniczej zmianie, że o płaceniu daniny przez Litwę Połockowi nie było już mowy. Potężna dotąd Ruś Kijowska uległa rozbiciu dzielnicowemu, któremu towarzyszyły krwawe zmagania Rurykowiczów między sobą o tron kijowski. Nastąpiło wewnętrzne rozprężenie, osłabienie polityczne Rusi do tego stopnia, że zniewolona dotąd Litwa urosła do rangi pożądanego dla książąt ruskich sojusznika, a wkrótce potem i zagroziła im samym. Litwa zaczęła wygrywać w konflikcie książąt połockich z Mińskiem, który jako osobne księstwo wyłonił się w początku XII wieku 63. Podczas walk wewnętrznych w księstwie połockim w połowie XII wieku w Mińsku rządził książę Wołodar Glebowicz. Kiedy zwaśnieni książęta w 1159 roku zawarli pokój, Wołodar miński ,,ne celowa kresta tem, oże chodjasze pod Litwoju w lesech [w Ljasech]" 64. Znaczyło to, że władca miński wspomagał wtedy Litwinów w /23/ ich najeździe na Polskę. W trzy lata później (1162 r.) książę połocki Rogwołod znowu najechał na dzielnicę mińską i oblegał Wołodara w Horodcu (nie zlokalizowany). Wołodar nie stawił mu czoła w otwartej bitwie, lecz nocą wpadł na przeciwnika ,,iz gorodu s Litwoju"65 zadając mu takie straty, że pobity z .kretesem Rogwołod nie śmiał nawet wrócić do Połocka. Snać związek Wołodara z Litwą był dość trwały i polegał na umowie o wzajemnej pomocy66. Układ był nie tylko korzystny dla -Wołodara mińskiego, ale i chyba konieczny: stanowisko Litwinów wobec walk między Połockiem a Mińskiem ważyło wówczas na zwycięstwie tej strony, która ich pozyska i za pomoc im zapłaci. Litwa opowiadając się po stronie dotąd słabszej, za Mińskiem, osłabiała w ten sposób swego głównego przeciwnika — Połock. Brała ona udział w zmaganiach między Rurykowiczami i później. W roku 1180 wraz z księciem na Łohojsku Wsiesławem Mikuliczem, książętami połockimi i witebskimi „Lib' i Litwa" posiłkowały ich w wyprawie na Druck przeciwko Światosławowi, pretendentowi do tronu kijowskiego67 W 1198 roku z pomocy litewskiej korzystali Połoczanie podczas wyprawy na Łuki68.

      Schyłek wieku XII stał jednak nie tyle pod znakiem udziału Litwinów w wewnętrznych rozgrywkach politycznych na Rusi połockiej, co znamionował przejście Litwy do samodzielnej akcji przeciwko niej.

      O wydarzeniach, jakie rozegrały się na ziemi połockiej na niewiele lat przed 1187 rokiem, próżno szukać wiadomości w latopisach ruskich. Jedno tylko źródło, a mianowicie powstałe w tymże roku Słowo o pułku Igora, napomyka o nich w barwnym wierszu, wspominając niedawną jeszcze przewagę Rusi nad nieprzyjaciółmi, kiedy to Litwini i Jaćwięgowie „sulice swoje porzucili i głowy pokłonili przed stalowym mieczami" księcia włodzimierskiego Romana69:

      [...] i Dwina bolotom' teczet' onym' groznym' Połoczanom' pod' klikom' poganych' Edin' że Izjasław' syn' Wasiłków' pozwoni swoimi ostrymi meczami o szełomy Litowskija, pritrepa slavu dedu swoemu Wsesławu, sam' pod' czr'lenymi szczity na krowawě trawě pritrepan' Litowskymi meczi.

      Izjasław, syn Wasiłka, nieznany jest latopisom ruskim, podobnie jak i jego wspomniany w Słowie brat Wsiewołod. Trzeci, również przez /24/ Słowo wymieniony brat Briaczysław Wasilkowicz, prawnuk słynnego księcia połockiego Wsiesława występuje w latach 1159-1180, w Słowie wspomniano go jako już nieżyjącego. Sądząc z treści tego ustępu Słowa groźba litewska nad Dźwiną nie była starej daty. Ekspansja litewska w kierunku Połocka musiała rozwinąć się gdzieś około 1180 roku.

      Czy już nie wtedy Mińsk znalazł się w strefie wpływów politycznych Litwy? Ataki litewskie na Połock nie mogłyby się rozwinąć, gdyby na południowym wschodzie od Połocka istniał zależny odeń ośrodek polityczny w Mińsku. Tymczasem od schyłku wieku XII przez całe XIII stulecie o Mińsku brak jest wszelkich wiadomości w źródłach. Ważną wskazówką co do czasu uzależnienia Mińska od Litwy są wiadomości latopisów o walce książąt Czernihowa z Litwinami. Czernihowscy Olgowicze z 1203 (1204) roku pobili podobno aż 1700 Litwinów70. Kilkanaście lat później w roku 1220 zimą „prichodisza Litwa i woewasza wołost' czernigowskuju"71, Skoro w początkach XIII wieku książęta czernihowscy na własnym terenie walczyli z Litwą, to znaczy, że przed tym czasem, a więc u schyłku wieku XII Litwini musieli podporządkować sobie księstwo mińskie. Najkrótsza droga na Czernigow prowadziła bowiem wzdłuż rzek Wilia — Swisłocz — Berezyna za Dniepr. Żeby ją swobodnie przebywać trzeba było przechodzić przez kraj przynajmniej zaprzyjaźniony.

      Na początku XIII wieku okres dominacji politycznej Połocka nad Litwą należał już do dość odległej przeszłości. Również osłabieni władcy Kijowa nie byli już w stanie poskromić zuchwałych wystąpień Litwy na Rusi. Nadszedł wreszcie czas, kiedy za Mendoga uformowała się monarchia litewska, a w Połocku w roku 1262 rządził już litewski książę Towtiwił, który na chrzcie prawosławnym przybrał imię Teofil. Pełne władztwo nad Połockiem Litwa rozciągnęła ostatecznie w 1307 roku.

      Trwająca z górą dwa stulecia walka Litwy z Rusią o granice polityczne zakończyła się ostatecznie około połowy XIII wieku triumfem Litwy. Powstałe przed połową XIII wieku państwo litewskie zjednoczyło pod swoją władzą wszystkie ziemie etnicznie litewskie i ogarnęło też ziemie etnicznie mieszane litewsko-ruskie oraz terytorium przyległe do rdzennej Litwy, zasiedlone przez Rusinów. Litwa wracała w swe stare granice etniczne sprzed ekspansji ruskiej. Odzyskała Brasław, zajęła księstwo mińskie, zawładnęła Nowogródkiem i przynależącymi do tej dzielnicy grodami, wreszcie zajęła nadniemeńskie Grodno, w którym w style='color: XII wieku siedzieli ruscy książęta. Odzyskanie opanowanych dotąd /25/ Ruś terenów etnicznie litewskich oraz mieszanych litewsko-ruskich, reszcie rozciągnięcie władztwa nad przyległymi ziemiami etnicznie ruskimi miało dla młodego, nieokrzepłego państwa litewskiego ważne znaie: wzmogło jego potencjał militarny i gospodarczy, rozszerzało podstawę do dalszej ekspansji politycznej na Ruś.

* * *

36 V. Daugudis, O klassifikacii vostočno-litovskich gorodišč, „20 let. Materialy k otčetnoj konferencji archeologičeskich i etnografičeskich ekspedicii Inistituta Istorii AN Litovskoj SSR", Vilnius 1968, s. 33 - 34.

37 L. V. Alekseev, Polockaja zemlja, op. cit., s. 81; Mažoji Lietuviškoji Tarybinė Enciklopedija, t. I, Vilnius 1966, s. 431.

38 Liv-, Esth -und Kurlandisches Urkundenbuch, t. IX, Riga 1889, nr 549, s. 405.

39 Codex epistolaris Vitoldi magni ducis Lithuaniae, wyd. A. Prochaska. Kraków 1880, s. 716.

40 Z. Wojtkowiak, Sprawa przyłączenia Braslawia do Litwy, „Ars Historica", Poznań 1976, s. 263 - 264.

41 H. Paszkiewicz, Jagiellonowie a Moskwa, op. cit., s. 5.

42 L.V. Alekseev, Raskopki drevnego Braslavja, „Kratkie soobščenija o dokladach i polevych issledovanijach Instituta Archelogii AN SSSR", Moskva 1960, nr. 81, s. 96-105; V. Štychov, Goroda polockoj zemli, Minsk 1978, s. 55-58..

43 V. Štychov, Goroda polockoj zemli, op. cit., s. 66 - 72.

44 Povest' vremennych let, t. I, Maskva 1950, s. 54. Obszerną opowieść (pochodzenia połockiego) o zniewoleniu Rogniedy i założeniu Izasławla (Zasławia) zawiera latopis Ławrientiewski: Polnoe Sobranie Russkich Letopisej, t. I, Moskva 1962 (reprint z wydania 1926-1928), k. 299-301 pod rokiem 1128. Dalej cyt.: PSRL. Włodzimierz był synem klucznicy Małuszy, niewolnicy W. ks. kijowskiej Olgi, stąd przytyk Rognliedy, że nigdy nie pójdzie za „robičiča".

45 G.V. Štychov, Goroda polockoj zemli, op. cit., s. 89.

46 Tamże, s. 23 - 24. Nie jest wszakże pewna chronologia powstania obronnych punktów typu Gorodok, gdyż ostatnio wskazuje się że Horodek w okolicy Mołodeczna można datować na wiek XIV, zob.: M. A. Tkaczou, Abaronczyja zbudovanii zachodnich zjamel Belorusi XIII - XVIII st., Minsk 1978, s. 58.

47 L. V. Alekseev, Polockaja zemlja, op. cit., s. 82; B. Kviklys, Mūsų Lietuva, t. I, op. cit., s. 238. Pewnie o tym zamku wspomina akt działu majątkowego po śmierci Elżbiety Bohdanówny Sakowiczówny (Nosiłowskiej), żony Mikołaja Radziwiłła, z roku 1544: „a zaś zamek Miadziolski z lasami i jeziorami do wspólnego użytku zostawiono". Archiwum XX Radziwiłłów, Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, AR, dział XI, sygn. nr 14.

48 M. Baliński, Starożytna Polska, t. III, op. cit., s. 243 - 244.

49 V. Daugudis, Mažulionių pilkalnis, „Iš lietuvių kultūros istorijos", t. III, Vilnius 1961, s. 16 - 40.

50 Być może zniszczenie grodu nastąpiło podczas walk, o których wspomina Slovo o polku Igoreve między Połockiem a Litwą około roku 1180, lub też raczej Podczas wyprawy Połoczan na Litwę zimą 1201 - 1202 roku.

51 M.N. Tichomirov, Spisok russkich gorodov dalnich i bliźnich, „Istoričeskie Zapiski", t. 40, Moskva 1952, s. 214 - 259. Ostatnio I. B. Grekov, Vostočnaja Evropa i upadok Zolotoj Ordy, Moskva 1975, s. 365 datuje to źródło na 1390 - 1391 i ostatecznie na lata 1393 - 1396, s. 378, przypis.

52 Lietuvos pilys, Vilnius 1971, s. 18.

53 M. Baliński, Starożytna Polska, t. III, op. cit., s. 250.

54 Drugorzędną rolę spełniały też Holszany. Zamek ten „wznosił się na tak wysokiej górze i w części zapewne sypanej, jak zamkowa w Wilnie". M. Baliński, Starożytna Polska, t. III, op. cit., s. 222. Gród ten leżał jednak: na uboczu od traktu z Mińska na Litwę.

55 Tamże, s. 241.

56 Povest' vremennych ljet, t. I, op. cit., s. 34.

57 Tamże, s. 103. W latopisie nowogrodzkim wydarzenia te odnotowano pod rokiem 1044. Novgorodskaja pervaja letopis, Moskva 1950, s. 181.

58 Data 1132 wskazana przez latopis jest wątpliwa, ponieważ wiosną tego roku Mścisław zmarł, toteż prawdopodobniejszy jest rok 1131, zob.: H. Łowm iańsk i, Studia ..., op. cit., s. 267, przypis.

59 PSRL, II, s. 843, s. 295: „posle Mstislav vo Litvu ko Izjaslavlju vsech knjazej".

60 PSRL, I, wyp. 2. Leningrad 1927, s. 301.

61 PSRL, II, s. 294; V. T. Pašuto, Obrazovanie litovskogo gosudarstva, Moskva 1959, s. 13.

62 M. K. Ljubavskij, Litva i slovjane u ich uzaemoadnosinach u XI - XIII stalecii, „Belaruska Akademija Navuk. Pracy Kljasy Gistoryi", t. III, Minsk 1929, s. 5.

63 W roku 1116 Włodzimierz Monomach zajął Mińsk odebrawszy go władcy połockiemu Glebowi Wsiesławowiczowi, PSRL, II, k. 283, 285. Jako osobna dzielnica Mińsk został wymieniony dopiero w roku 1128, PSRL, I, k. 302. L. V. Alekseev, Polockaja zemlja, op. cit., s. 226 sądzi, że Mińsk zaczął się wyodrębniać już w roku 1104.

64 PSRL, II, k. 496.

65 PSRL, II, k. 519.

66 Nieporozumieniem jest twierdzenie jakoby książę Wołodar „okazyval uspešnoe soprotivlenie popytkam litovskich feodalov podčinit' sobe Minsk", jakie sformułowano w: Istorija Mińska, Minsk 1957, s. 21.

67 PSRL, II, к. 620.

68 Novgorodskaja pervaja letopis, Moskva 1950, s. 238.

69 D. S. Lichačev, „Slovo o polku Igoreve", Moskva 1976, s. 138.

70 Novgorodskaja pervaja letopis, op. cit., s. 246; V. T. Pašuto, Obrazovanie litovskogo gosudarstva, op. cit., s. 17.

71 PSRL, XXV, Moskva 1949, s. 117 - 118, gdzie dodano, że Litwini zostali pobici.

 

  1 2 3 4 5 6 7 8 9 10  

Родственные ссылки
» Другие статьи раздела Jerzy Ochmański. LITEWSKA GRANICA ETNICZNA NA WSCHODZIE OD EPOKI PLEMIENNEJ DO XVI WIEKU
» Эта статья от пользователя Deli2

5 cамых читаемых статей из раздела Jerzy Ochmański. LITEWSKA GRANICA ETNICZNA NA WSCHODZIE OD EPOKI PLEMIENNEJ DO XVI WIEKU :
» A. „LITHUANIA PROPRIA” I JEJ ZASIĘG NA WSCHODZIE W XV - XVI WIEKU
» 4. POGRANICZE LITEWSKO-KRYWICKIE W EPOCE PLEMIENNEJ
» 9. WYSPY LITEWSKIE W GŁĘBI BIAŁORUSI W XIV - XVI WIEKU
» 3. WALKA LITWY Z RUSIĄ O GRANICĘ POLITYCZNĄ DO XIII WIEKU
» 6. STOSUNKI WYZNANIOWE NA POGRANICZU LITEWSKO-RUSKIM DO POŁOWY XVI WIEKU

5 последних статей раздела Jerzy Ochmański. LITEWSKA GRANICA ETNICZNA NA WSCHODZIE OD EPOKI PLEMIENNEJ DO XVI WIEKU :
» .WSTĘP
» 1. ROZWÓJ I WYNIKI BADAN NAD WSCHODNIĄ GRANICĄ LITEWSKO-RUSKĄ OKRESU WCZESNOHISTORYCZNEGO DO XVI WIEKU
» 2. ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE
» 3. WALKA LITWY Z RUSIĄ O GRANICĘ POLITYCZNĄ DO XIII WIEKU
» 4. POGRANICZE LITEWSKO-KRYWICKIE W EPOCE PLEMIENNEJ

¤ Перевести статью в страницу для печати
¤ Послать эту cтатью другу

MyArticles 0.6 Alpha 9 for RUNCMS: by RunCms.ru


- Страница создана за 0.05 сек. -